مقدمه
با توجه به این‌که رشد روز افزون جمعیت و افزایش نیاز به فضاهای مسکونی، اداری، ورزشی، آموزشی و امری عادی و اجتناب‌ناپذیر است، ساخت و سازها، عملیات ساختمانی که بصورت ساخت اولیه بناها، مرمت، بازسازی موقت، بازسازی کامل و... انجام می‌گیرد، نیازمند علم و دانش فنی، مصالح استاندارد، گروه اجرایی ماهر و نیز تخصص، آگاهی و شناخت بروز افراد شاغل در بخش ساختمان است. از این رو، بعلت آنکه بتن، از مصالح مناسبی برای امر ساخت و ساز بوده و اهمیت بسیار بالایی دارد، لازم است شرایط تولید، مواد اولیه و ثانویه و مهم‌تر از همه سیمان و جایگزین‌های مناسب برای آن در تولید بتن، به‌طور کامل مورد مطالعه علمی، فنی و مهندسی قرار گیرد تا هم از نظر بهبود مشخصات بتن و افزایش مقاومت آن پیشرفت‌های خوبی حاصل شود و هم از نظر اقتصادی، در هزینه‌ها صرفه‌جویی انجام شود.
تولید سیمان با شرایط یاد شده، گامی در جهت پیشرفت جامعه محسوب می‌شود، لذا استفاده و به‌کارگیری آگاهانه و بجا از آن توسط مهندسان و دست‌اندرکاران بخش ساخت و ساز کشور، نتایج مطلوب‌تری بدست می‌دهد که این مهم، نیازمند نظارت‌های بیشتر و اصولی‌تر دستگاه‌های نظارتی و متولیان امر بر این حوزه است و برنامه‌ریزی‌ها و هدف‌گذاری‌های مناسب همه جانبه، در تمام مراحل تولید و توزیع این محصول را می‌طلبد.
مواد اولیه
سیمان گردی نرم، جاذب آب و چسباننده خرده سنگ که متشکل از ترکیب پخته شده و گداخته شده اکسید کلسیم با اکسیدهای سیلیکون و آلومینیوم و آهن است.
ملات این گرد به مرور در مجاورت هوا یا زیر آب سخت، فشرده می‌شود و همزمان، ثبات حجم داشته و مقاومت خود را نیز حفظ می‌کند. ترکیبات اصلی سیمان مورد استفاده در صنایع ساختمانی، مواد آهکی است.
سیمان‌های آهکی معمولا از ترکیبات سیلیکات و آلومینات‌های آهک تشکیل شده‌اند که هم بصورت طبیعی وجود دارند و هم قابل تولید در کارخانه‌های سیمان‌سازی هستند.
به‌طور معمول، 4 ترکیب عمده بعنوان عوامل اصلی تشکیل دهنده سیمان در نظر گرفته می‌شوند که عبارتند از:
3 کلسیم سیلیکات، 2 کلسیم سیلیکات، 3 کلسیم آلومینات و 4 کلسیم آلومینوفریت که 2 ترکیب عمده سیلیکاتی سیمان یعنی C3S و C2S عوامل عمده سخت شدن سیمان محسوب می‌شوند.
ترکیبات دیگری نیز در سیمان وجود دارند که از نظر وزن قابل ملاحظه نیستند، اما تاثیرات قابل‌ملاحظه‌ای در خواص سیمان دارند که عمدتا عبارتند از: MgO، TiO2، Mn2O3، K2O و NaO2. مقدار و اندازه واقعی اکسیدها در ترکیبات انواع سیمان متفاوت است.
مراحل تولید
سیمان با آسیاب کردن مواد خام از قبیل سنگ و آهک و آلومینا و سیلیسی که بصورت خاک رس یا سنگ‌های رسی وجود دارد و مخلوط کردن آنها با نسبت‌های معین و با حرارت دادن در کوره‌های دوار تا حدود 1400 درجه سانتیگراد حاصل می‌شود. در این مرحله، مواد در کوره تبدیل به گلوله‌های تقریبا سیاه رنگی می‌شوند که کلینکر نامیده می‌شود.کلینکر پس از سرد شدن، با مقداری سنگ گچ به‌منظور تنظیم گیرایش، مخلوط و آسیاب شده و پودر خاکستری رنگی بدست می‌آید که همان سیمان پرتلند است.
با توجه به نوع و کیفیت مواد خام، سیمان با دو روش عمده «تر و خشک» تولید می‌شود، ضمن این‌که روش‌های دیگری نیز وجود دارد، البته امروزه عمومـا از روش خشک در تولید سیمان استفاده می‌شود، مگر در مواردی که مواد خام، روش تر را ایجاب کند، زیرا در روش خشک، انرژی کمتری برای تولید مورد نیاز است.
آزمایش‌های کنترل کیفی
بعلت کاربرد حساس سیمان و استفاده از این محصول در احداث بناهایی نظیر پل‌ها، سدها، اسکله‌ها، منازل، راه‌ها و... انجام آزمایشات کنترل کیفی در تولید محصول اهمیت اساسی دارد. این آزمایش‌های کنترل کیفی در مراحل مختلف تولید، اعم از تست مواد خام مصرفی در کارخانه و همچنین کنترل مواد خام و خوراک کوره و نیز کلینکر و سیمان در مناطق و مراحل مختلف خط تولید انجام می‌شود.